OBN Natuurkennis is een kennisnetwerk waarin experts uit natuurbeheer, beleid en wetenschap samenwerken aan natuurherstel en behoud in Nederland. Door wetenschappelijke kennis te ontwikkelen en delen, draagt OBN Natuurkennis bij aan oplossingen voor uitdagingen zoals het verlies van biodiversiteit en de gevolgen van stikstofdepositie en klimaatverandering.
Het netwerk ondersteunt natuurbeheerders en beleidsmakers met wetenschappelijke inzichten en praktische adviezen voor duurzaam natuurbeheer.
Wat doet OBN
OBN Natuurkennis ontwikkelt en verspreidt kennis met als doel het structureel herstel en beheer van natuurkwaliteit. Het is een onafhankelijk en innovatief platform waarin mensen uit beheer, beleid en wetenschap samenwerken. De kracht zit in de unieke samenwerking tussen onderzoekers, beleidsmakers en beheerders. Dit zorgt ervoor dat de wetenschappelijke onderzoeken leiden tot praktische adviezen voor effectieve beheer- en beleidsmaatregelen om landschappelijke systemen te versterken.
Het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) en BIJ12/IPO zijn verantwoordelijk voor de aansturing en financiering van OBN Natuurkennis. De coördinatie van het kennisnetwerk is in handen van de Vereniging van Bos- en Natuurterreineigenaren (VBNE).
Het netwerk bestaat inmiddels meer dan 35 jaar. Het is opgericht als advies- en onderzoeksprogramma van het toenmalige ministerie Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en Economische Zaken.
De drie hoofdtaken van OBN Natuurkennis zijn:
Kennisontwikkeling via wetenschappelijk onderzoek Voor elk landschapstype en voor fauna is een deskundigenteam. Deze bepalen per landschapstype welke kennis nog ontbreekt voor natuurherstel en doen voorstellen voor wetenschappelijk onderzoek. Via een openbare aanbesteding worden elk jaar vier tot vijf onderzoeken uitgezet bij kennisinstellingen. Doel van het OBN-onderzoek is dat de onderzoeken resulteren in concrete herstel- en beheermaatregelen zodat terreinbeheerders de natuur kunnen herstellen of natuur verder kan worden ontwikkeld. .
Advies op maat: Raad en daad adviezen Beleidsmakers en terreinbeheerders die bij de uitvoering van UPN tegen kennis vragen aanlopen, kunnen voor ‘raad en daad’ terecht bij het OBN Natuurkennis. Voor de beantwoording gebruiken de OBN-deskundigen de beschikbare resultaten en ervaringen. Zij bundelen bestaande kennis op een nieuwe, toepassingsgerichte manier. Dit soort ‘kennismontage-projecten’ zijn korte en sterk vraaggestuurd en praktijkgerichte trajecten.> Heeft u ook een beheerprobleem? Lees meer en vraag advies .
Kennisdelen De onderzoeken die door OBN Natuurkennis worden uitgezet moeten leiden tot concrete en goed onderbouwde adviezen voor beleids- of beheermaatregelen om de natuur te beschermen. Daarom is het belangrijk dat beleidsmakers en natuurbeheerders kennisnemen van de resultaten en adviezen. Dit gebeurt op verschillende manieren, zoals rapporten, artikelen, filmpjes en brochures. Het kennisnetwerk organiseert ook regelmatig activiteiten zoals veldwerkplaatsen, webinars, congressen en workshops om onderzoeksresultaten, kennis en ervaring uit te wisselen Succesvol zijn de veldwerkplaatsen, waar vakgenoten in het veld kennis en ervaringen met elkaar uitwisselen.
OBN Natuurkennis heeft voor de jaren 2025-2030 een kennisagenda opgesteld die richting geeft aan het jaarlijkse programma. De kennisagenda 2025-2030 is samengesteld op basis van een groot aantal sessies waaraan alle betrokkenen bij OBN Natuurkennis een bijdrage hebben geleverd. Voor de deskundigenteams geeft de agenda weer langs welke lijnen zij hun onderzoeksvoorstellen voor de komende jaren kunnen ontwikkelen. Voor de Adviescommissie en de Stuurgroep is het een maatlat waarlangs zij de te beoordelen voorstellen kunnen leggen om te komen tot een beoordeling en ranking. Voor de financiers BIJ12 en het ministerie van LVVN is de kennisagenda de bevestiging van de thema’s waar beleid en beheer belang bij hebben om onderzoek aan te verrichten.
In de kennisagenda zijn zeven overkoepelende thema’s benoemd. Naar aanleiding van deze thema’s zijn de deskundigenteams vervolgens tot een concretisering en prioritering van de kennisopgaven op het niveau van de landschapstypen gekomen.
De organisatie van het kennisnetwerk bestaat uit de Deskundigenteams, het OBN Platform, de Stuurgroep, de Adviescommissie OBN en het Directeurenoverleg OBN. De organisatie is weergegeven in onderstaande figuur.
Stuurgroep De OBN Stuurgroep komt twee tot drie keer per jaar bij elkaar en stelt het jaarverslag en het jaarplan vast.
Platform De voorzitters en vicevoorzitters van de deskundigenteams vormen samen met vertegenwoordigers van BIJ12, de provincies, het ministerie van LVVN, Stowa en RWS het OBN Platform. In dit overleg vindt afstemming tussen de deskundigenteams plaats en worden de onderzoeksvoorstellen van de deskundigenteams besproken voordat deze aan de Adviescommissie worden voorgelegd.
Adviescommissie De OBN Adviescommissie bestaat uit dertien vertegenwoordigers van beleid, beheer en onderzoek, die niet in een van de deskundigenteams zitten. Deze adviescommissie beoordeelt de onderzoeksvoorstellen van de deskundigenteams en prioriteert deze binnen het beschikbare budget en geeft hierover een advies aan de Stuurgroep.
Directeurenoverleg Het OBN Directeurenoverleg (LVVN, Bij12 en VBNE) tenslotte is belast met de uitvoering van de besluiten van de Stuurgroep en een goed en soepel verloop van de werkprocessen.
OBN team OBN Natuurkennis wordt gecoördineerd door de het bureau van de VBNE. De medewerkers van het OBN team zijn:
Het kennisnetwerk OBN Natuurkennis wordt gefinancierd door het ministerie LVVN en Bij12. De subsidieverstrekking omvat een periode van zes jaar.
Deskundigenteams
De motor van het netwerk wordt gevormd de deskundigenteams. Een per landschapstype plus het deskundigenteam Fauna. De leden van de deskundigenteams vormen een gemêleerd gezelschap afkomstig van terreinbeherende organisaties en agrarisch beheer, kennisinstellingen en universiteiten, provincies, waterschappen, RWS, adviesbureaus etc. De leden hebben gemeen dat ze specifieke kennis inbrengen, die noodzakelijk is om gesignaleerde problemen op te lossen.
Met Programma Natuur willen Rijk en provincies de natuur versterken en verbeteren, met een focus op stikstofgevoelige habitattypen en leefgebieden. Het programma maakt onderdeel uit van de structurele aanpak stikstofproblematiek die moet leiden tot een volledig VHR-doelbereik. Kennisontwikkeling binnen Programma Natuur levert een bijdrage aan een gedegen wetenschappelijke onderbouwing van maatregelen in natuurgebieden en daarbuiten.
In 2021 heeft LVVN het onderdeel kennis van Programma Natuur fase 1 bij OBN Natuurkennis ondergebracht. Hetzelfde geldt nu voor fase 2. Voor de uitvoering van de activiteiten en onderzoeken vanuit UPN maakt de VBNE gebruik van de governance structuur en deskundigenteams van OBN natuurkennis. Daarnaast zijn de programmamanagers van Programma Natuur betrokken bij de selectie van de UPN onderzoeken.
In fase 1 van Programma Natuur lag de nadruk op het nemen van maatregelen binnen natuurgebieden. In fase 2 van het programma (2025-2030) ligt de nadruk op systeemherstel. Dat betekent dat de provincies ook werken aan maatregelen buiten de natuurgebieden die bijdragen aan het herstel van de natuur. Het onderzoeksdeel van Programma Natuur sluit daarop aan. Dat betekent dat de onderzoeksvragen en de kennisverspreiding de natuurgebieden overstijgen.
UPN wordt mede mogelijk gemaakt met financiële steun van de EU.
Hoe het begon
Halverwege de jaren tachtig bleek dat het natuurbeleid gericht op de bescherming van gebieden en een milieubeleid gericht op de terugdringing van verzuring, vermesting en verdroging niet snel genoeg tot resultaten leidden. De vrees was dat zonder een extra maatregelen veel zeldzame ecosystemen zouden verdwijnen. Die maatregelen vormen de kern van het Overlevingsplan Bos en Natuur (OBN) dat in 1989 is opgericht door het toenmalige Ministerie van Landbouw, natuurbeheer en visserij. Het Overlevingsplan Bos en Natuur had als doel om effectgerichte maatregelen te ontwikkelen: “een overlevingsstrategie om de effecten van verzuring, vermesting of verdroging in bossen en natuurterreinen te verminderen of ongedaan te maken, zolang de milieukwalliteit nog niet zodanig is dat de natuur zichzelf kan redden.”
Regeling effect gerichte maatregelen (EGM)
Voor het Overlevingsplan werd de Regeling effect gerichte maatregelen (EGM) opgesteld, op grond waarvan subsidie kan worden verleend aan eigenaren van bos- en natuurterreinen om herstelmaatregelen uit te voeren. In de eerste vijf jaar was ongeveer 8 miljoen gulden per jaar beschikbaar, vanaf 1995 was dit 23 miljoen per jaar.
Om een goed oordeel te vormen over welke maatregelen zo effectief mogelijk waren, werden per terreintype deskundigenteams opgericht met vertegenwoordigers van beheer, onderzoek en beleid. Beheerders konden de subsidie aanvragen bij Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en de Unie van Provinciale Landschappen, particulieren en overheden bij de Unie van Bosgroepen.
Aanvankelijk was het OBN bedoeld als overbrugging tot 2015. In het rapport uit 1999 toen OBN tien jaar bestond, werd geconcludeerd dat het Overlevingsplan Bos en Natuur in ieder geval tot 2015 hard nodig blijft.
Vanaf 2010 lag de coördinatie van het netwerk bij het Bosschap en in 2015 ging dit over naar de Vereniging van Bos- en Natuurterreineigenaren (de VBNE), waar de coördinatie tot op heden nog ligt. Ook de provincies (B12) worden dan als nieuwe opdrachtgever aan het OBN verbonden.
OBN Natuurkennis
In 2023 is de naam O+BN (Ontwikkeling + Beheer Natuurkwaliteit) veranderd in OBN natuurkennis. Ook is het motto gekozen: Samen werken aan natuurherstel.
