Rapportnummer OBN-2020-113-LZ
Kleimoerassen zijn zeldzame, maar zeer productieve ecosystemen in Europa, die van groot belang zijn voor moeras- en watervogels. Door menselijke invloed staan deze gebieden onder druk, wat gevolgen heeft voor hun ecologisch functioneren. De Oostvaardersplassen vormen een voorbeeld van een kleimoeras met een kenmerkende boom-and-bust-cyclus, waarbij vogelpopulaties na een droogvalperiode sterk toenemen, maar weer afnemen bij langdurig hoog water. De exacte mechanismen hierachter waren grotendeels onbekend.
Een vierjarig promotieonderzoek richtte zich op deze processen door de relatie tussen waterpeildynamiek, vegetatiesuccessie en voedselbeschikbaarheid te analyseren. Daarbij werd ook gekeken naar de invloed van edelherten, ganzen en karpers. De resultaten laten zien dat waterpeil bepalend is voor vegetatieontwikkeling en de beschikbaarheid van voedsel voor vogels en vissen. Droogval stimuleert pioniervegetatie, die na verloop van tijd wordt vervangen door riet. Begrazing en bodemhoogte beïnvloeden de snelheid van deze successie. Waterpeilfluctuaties binnen een jaar vergroten de habitatheterogeniteit, waardoor bijvoorbeeld steltlopers beter kunnen foerageren. Een stabiel hoog waterpeil leidt daarentegen tot een afname van biodiversiteit en een toename van grote vissen, die mogelijk concurreren met vogels om voedsel.
Het onderzoek bevestigt dat herhaalde droogval niet altijd dezelfde ecologische uitkomsten heeft. De vestiging van vegetatie hangt af van veranderingen in de zaadbank en omgevingsfactoren. Hoewel nutriëntenconcentraties hoog blijven, beïnvloedt droogval de afbraak van organisch materiaal. De optimale frequentie voor droogval lijkt tussen de 25 en 35 jaar te liggen, maar kortere cycli van 7-11 jaar, zoals in Oost-Europa, kunnen bijdragen aan het behoud van waterriet.
Concluderend speelt waterpeilbeheer een cruciale rol in het behoud van biodiversiteit in kleimoerassen. Door cyclische waterpeilfluctuaties toe te passen, kan de ecologische draagkracht van het moeras worden vergroot en de natuurlijke dynamiek worden nagebootst.
De laatste onderzoeken, bijeenkomsten en actuele thema’s
Coördinatie van OBN Natuurkennis door VBNE. Financiering door Ministerie van LVVN, Bij12 en de Europese Unie.
Heb je een vraag? Onze deskundigen
geven je graag advies op maat.
Neem contact op met
Geert van Duinhoven
g.vanduinhoven@vbne.nl
06 225 301 25
