Ecologische effecten van beekbodemverhoging

Probleemstelling 

Beekbodemverhoging is een herstelmaatregel waarbij door middel van het suppleren van sediment in de beek diepe insnijdingen worden aangepakt. Dit resulteert in herstel van graduele nat-droog overgangen tussen water en land, stijging van de grondwaterstanden in het beekdal en het voorkomen van nieuwe insnijdingen doordat inundatie van het beekdal de invloed van afvoerpieken dempt. Deze vorm van systeemherstel schept de randvoorwaarden voor een goed functionerend beeksysteem en staat daardoor momenteel volop in de belangstelling als hydrologische en ecologische herstelmaatregel voor beek, beekdal en soms zelfs buiten het beekdal. Tegelijkertijd is de ingreep sterk invasief, met name voor soorten die al in de beek aanwezig zijn. Daarom is bij de toepassing een zorgvuldige afweging van de herstelkansen versus de ecologische risico’s voor beekorganismen noodzakelijk. De kennis van de ecologische effecten van de maatregel is echter nog beperkt en niet voor alle beektypen voorhanden.

Beleidscontext

Een onderlinge vergelijking van de ecologische effectiviteit van alle uitgevoerde projecten in Nederland ontbreekt op dit moment. Het combineren van deze gegevens van de verschillende projecten geeft relevante inzichten in de korte-termijn-effecten, wat van belang is omdat er nog geen vast toepassingskader is voor deze maatregelen met betrekking tot bijvoorbeeld de gevolgde methodiek, ruimtelijke fasering en substraatkeuze. Daarnaast zijn er vragen met betrekking tot de toepassing van de methode in verschillende beektypen, zoals in beken in sterk hellende gebieden versus laaglandbeeksystemen.

Om beter de consequenties van de maatregel in te kunnen schatten is verder het effect van de beekbodemverhoging op de langere termijn zeer relevant. Beekbodemverhoging is een systeemingreep, die invloed heeft op hydromorfologische en biologische processen die een zekere ontwikkelingstijd nodig hebben en situaties herstelt (bijv. nat-droog gradiënten met bijbehorende flora en fauna) die door degradatie grotendeels zijn verdwenen en daardoor een langere hersteltijd nodig hebben (bijv. als gevolg van kolonisatie). Dit lange-termijn-beeld kan verkregen worden door opnieuw te kijken naar de projecten die in het verleden zijn uitgevoerd in Twente. Hiervan zijn wel oude gegevens beschikbaar, maar deze plekken zijn al lange tijd niet meer opnieuw onderzocht.

Doel van het onderzoek

Doel van dit onderzoek is vast te stellen wat de ecologische effecten zijn van reeds uitgevoerde beekbodemophogingprojecten op de ontwikkelingen in de levensgemeenschappen in de beek en het beekdal op zowel de korte als de langere termijn en hoe dit zich verhoudt tot zowel kenmerken van de uitvoering als kenmerken van het beekdallandschap. De opgedane kennis kan worden gebruikt om de ecologische effectiviteit van de maatregel te optimaliseren in de verschillende beektypen in Nederland.