Kleinschalige maatregelen in beken

Samenvatting

Onderzoek naar aangepast beheer en kleinschalige maatregelen in beken toont aan dat deze maatregelen de ecologische kwaliteit kunnen verbeteren, waardoor deze het doelbereik verbeteren voor de Kaderrichtlijn Water en Natura 2000. Het project richtte zich op het ontwikkelen van richtlijnen voor effectief en kostenefficiënt beheer door gebruik te maken van natuurlijke processen, zoals extensief maaibeheer en het inbrengen van dood hout. Ook zijn waterschappen bevraagd over beheertoepassingen.
Resultaten lieten zien dat extensief maaien, waarbij slechts een deel van de vegetatie wordt gemaaid, de biodiversiteit in eerste instantie bevorderde, maar dat dit effect in latere jaren verdween. Er werden geen grote veranderingen in soortensamenstelling gevonden. Hydraulische studies toonden aan dat extensief maaien invloed heeft op de waterpeilen en ruwheid van beken, hoewel het effect op waterkwaliteit beperkt was. Het inbrengen van dood hout had variabele effecten afhankelijk van locatie, maar kan bijdragen aan de biodiversiteit door habitatstructuur te bieden voor macrofauna. Bevraging van waterschappen gaf aan dat ecologie vaak ondergeschikt is aan waterkwantiteit en -veiligheid, met beperkte implementatie van innovatieve maatregelen. Om effectief te zijn, moeten maatregelen worden geïntegreerd in maatregelpakketten en met worden ingezet op systeemherstel in plaats van lokale maatregelen.

Beheeradvies

• Implementeer extensief maaien: Alleen een deel van de vegetatie in beken te maaien tijdens een maaironde bevordert de biodiversiteit. Overweeg om een stroombaan van 2 tot 4 meter breed te behouden, afhankelijk van de beekdimensies en hydrologische omstandigheden.
• Breng dood hout in: Plaats dood hout in beken om structuur te bieden voor macrofauna en te helpen bij het ontstaan van substraat en stromingsvariatie. Kies houtconfiguraties zoals stammen, stobben, en vlechtwerken op basis van de lokale omstandigheden.
• Voer langdurige effectmonitoring uit: Monitor regelmatig de ecologische effecten van het maaibeheer en het inbrengen van dood hout. Kijk naar veranderingen in vegetatie en macrofauna om te evalueren of de maatregelen het gewenste ecologische effect hebben.
• Beschouw maatregelen op stroomgebiedsschaal voor optimale effectiviteit: Zorg ervoor dat bij de keuze voor kleinschalige maatregelen zoals maaien en houtinbreng rekening wordt houden met hydrologie, morfologie en landgebruik in het stroomgebied op grotere schaal. Zo kunnen de maatregelen strategisch worden ingezet.
• Verhoog kennis door training: Investeer in opleiding en kennisdeling over aangepast beheer en kleinschalige maatregelen bij waterschappen en andere betrokkenen. Zorg voor systematische kennisverzameling en benut bestaande expertise- en onderzoeksresultaten.
• Pas beheer aan op lokale condities: Houd rekening met factoren zoals eutrofiëring en verslibbing die de effectiviteit van maatregelen kunnen beïnvloeden. Pas de uitvoering van de maatregelen aan op basis van de specifieke milieuomstandigheden in de beek.
• Zorg voor flexibiliteit in het beheerprogramma: Wees bereid om het beheer aan te passen op basis van monitoringresultaten en veranderende ecologische omstandigheden. Dit helpt om beter te reageren op onvoorziene problemen en optimaliseert de effectiviteit van maatregelen.

Beleidsadvies

• Ontwikkel een integraal beheerplan: Stel een beheerplan op voor beken dat ecologische, hydrologische en waterveiligheidsdoelen in balans brengt. Zorg ervoor dat het plan is afgestemd op specifieke beekkenmerken en -omstandigheden.
• Versterk monitoring en evaluatie: Zet een monitoringprogramma op om de effectiviteit van beheermaatregelen te volgen. Dit omvat het regelmatig evalueren van ecologische en hydrologische veranderingen, evenals de impact op waterkwaliteit.
• Integreer beleid met ruimtelijk beheer: Zorg ervoor dat maatregelen voor beekbeheer geïntegreerd worden met andere ruimtelijke ordening- en landgebruiksplannen. Dit voorkomt conflicten en maximaliseert de voordelen van maatregelen voor zowel ecologie als waterveiligheid.
• Stimuleer opleiding en kennisdeling: Investeren in training voor beleidsmakers, beheerders en lokale belanghebbenden over best practices voor beekbeheer en ecologische principes. Faciliteer kennisdeling en samenwerking tussen verschillende betrokken partijen.
• Vergroot publieke betrokkenheid: Betrek lokale gemeenschappen en belanghebbenden bij het beheer van beken. Bewustwordingscampagnes en participatieve aanpakken kunnen leiden tot bredere steun en effectievere uitvoering van beheermaatregelen.
• Focus op lange termijn en duurzaamheid: Ontwikkel een langetermijnvisie voor het beheer van beken die duurzaamheid en een goede ecologische kwaliteit prioriteert. Zorg ervoor dat kortetermijnmaatregelen bijdragen aan het behalen van de ecologische doelstellingen op de lange termijn.
• Beperk invloed van stressfactoren: Identificeer en adresseer stressfactoren zoals waterkwaliteitsproblemen en hydrologische verstoringen die de effectiviteit van beheermaatregelen kunnen ondermijnen. Integreer het aanpakken van deze stressoren in het bredere beleidskader

Lees meer over dit onderzoek: