Klimaateffecten op riviernatuur

Samenvatting

Door klimaatverandering veranderen de leefomstandigheden voor mens, plant en dier. Ook langs de Nederlandse rivieren. De potentiële effecten zijn in veel studies uitgebreid onderzocht, variërend van wereldschaal tot op lokaal niveau (bijv. voor een stad). Wat het precies gaat betekenen voor het Nederlandse rivierengebied is complex en nog niet voor elk schaalniveau concreet. Op regionaal niveau met betrekking tot hoogwaterbescherming worden er al wel maatregelen getroffen die rekening houden met hogere piekafvoeren in de winter (en zomer). Maar welke maatregelen voor de bescherming van de ecologische waarden nodig zijn is nog niet zo duidelijk.

In deze studie is gekeken naar een breed spectrum van soortgroepen en beschermde natuurwaarden. De informatie is gebaseerd op interpretatie van bestaande literatuur, op bijeengebrachte data uit andere studies en op nieuw gegenereerde data (combinatie hydrologische berekeningen en effecten op habitattypen). Daarnaast is met een aantal praktijkbeheerders gesproken om te horen tegen welke problemen zij nu al aanlopen en welke maatregelen zij inzetten ter mitigatie. Overkoepelend doel van de studie is om beheerders, plannenmakers en beleidsmakers betere instrumenten en kennisonderbouwing
mee te geven voor het opstellen van beheerplannen, inrichtingsprojecten en beleidsprogramma’s.

Globaal is het beeld dat onder het doorgerekende klimaatscenario (inclusief bodemdaling) vooral langs de Rijntakken en de Grensmaas grote arealen ‘droger’ zullen worden (minder frequent overstromen). Bodemdaling van het zomerbed van de rivier versterkt dit verdrogende effect op de aangrenzende uiterwaarden. Deze bodemdaling is voornamelijk merkbaar in de bovenloop van de Waal en de IJssel. In de benedenstroomse en gestuwde trajecten zijn de verdrogingseffecten minder zichtbaar dankzij de stuwen en het dempende effect van het IJsselmeerpeil en het Haringvliet.

Uit de studie blijkt verder dat beheerders tegen allerlei praktische problemen aanlopen als gevolg van klimaateffecten, maar dat ze vooral ook behoefte hebben aan goede samenwerking en coördinatie op een hoger schaalniveau. Vaak ligt dit buiten hun directe invloedssfeer. Daar ligt volgens hen echter wel de sleutel voor een effectieve aanpak.

Adviezen voor beheer

• Voer regelmatige monitoring uit van flora en fauna langs de rivier om veranderingen in biodiversiteit en populatiedynamiek te detecteren.
• Geef prioriteit aan het herstellen en creëren van diverse habitats langs de rivier, zoals oevervegetatie en overstromingsvlaktes.

Adviezen voor beleid

• Implementeer een ecosysteemgerichte benadering van rivierbeheer, waarbij het behoud en herstel van de natuurlijke processen en habitats centraal staan.
• Bevorder geïntegreerd waterbeheer dat rekening houdt met zowel ecologische als menselijke behoeften, om conflicten tussen verschillende gebruikers te minimaliseren.

Download hier de samenvatting:

Over dit rapport is ook een korte film gemaakt. Bekijk hem hier.