Praktijkproef heideontwikkeling op voormalige landbouwgrond in het Noordenveld – Dwingelderveld

Samenvatting

Sinds het begin van de vorige eeuw is het oppervlak aan heiden in Nederland met ongeveer 95% afgenomen. Dit betreft zowel droge heide (H4030) als natte heide (H4010). Het Nederlandse beleid streeft naar verbetering van de kwaliteit van bestaande heiden en uitbreiding van heidegebieden, met name op voormalige landbouwgronden. Uitdagingen hierbij zijn hoge nutriëntengehalten, pH-waarden en het ontbreken van heide-kenmerkende biota.

Een snelle oplossing is het afgraven van voedselrijke bovengrond, maar dit laat een kale bodem achter, blootgesteld aan extremen en zonder heide-vegetatie. Versneld herstel is mogelijk door pH-manipulatie (bekalken of verzuren) en toevoeging van zaden, rhizomen en bodembiota. Dit onderzoek (2011-2018) in Noordenveld onderzocht deze methoden.

Resultaten tonen dat bekalking de pH licht verhoogt en verzuring deze licht verlaagt. Maaisel of plagsel toevoeging heeft geen effect op pH, maar plagsel versnelt de ontwikkeling van vegetatie die lijkt op de referentieheide. De vegetatie ontwikkelt zich sneller dan het bodemleven, wat nog decennia kan duren om volledig te herstellen. Manipulatie van pH heeft beperkte invloed op vegetatieontwikkeling, maar toevoeging van plagsel en maaisel stimuleert zowel vegetatie als bodemgemeenschappen.

Het onderzoek concludeert dat ontgronden en gericht beheer effectief zijn voor heideherstel, waarbij lange termijn monitoring essentieel is voor volledig herstel.

Beheeradvies

• Verwijder de voedselrijke bovengrond om de basis te leggen voor het herstel van heidevegetatie.
• Gebruik kalk om de pH-waarde van de bodem licht te verhogen, wat kan helpen bij het herstelproces. Voeg zuren toe om de pH-waarde van de bodem licht te verlagen, wat geschikt kan zijn voor specifieke heide-soorten.
• Voeg maaisel of plagsel toe aan de afgegraven bodem. Dit stimuleert de ontwikkeling van heidevegetatie. Plagsel heeft hierbij een sterker effect dan maaisel.
• Voeg zaden, rhizomen en andere bodembiota toe om de biodiversiteit van de bodem te herstellen. Dit is essentieel voor een stabiele en gezonde heidevegetatie.
• Wees geduldig: de vegetatie ontwikkelt zich sneller dan het bodemleven, dat decennia kan duren om volledig te herstellen.

Lees meer

• Artikel Vnbl maart 2024: Heideherstel op voormalige landbouwgrond: een praktijkproef